Diş macunları hakkında neler biliyoruz?

Ağız hijyeni girişimlerimizde diş fırçası ile birlikte kullanımından vazgeçemeyeceğimiz maddelerin başında diş macunları gelir. Bugün diş macunları farklı tanıtımları, bazen mucize yarattığı düşünülen etkileri (!) ile piyasada çeşitli markalar altında kullanımımıza sunulmaktadırlar. Uzun yıllardır eczane ve marketlerde renkli ve albenili ambalajlarıyla en göz alıcı noktalarda tüketimimize sunulan diş macunları hakkındaki bilgilerimizi gözden geçirmemiz gerekirse şunları özetleyebiliriz.
Diş macunları çeşitli maddelerin karışımlarından oluşur. Bunlar şu başlıklar altında incelenebilir:

Temizleyici maddeler, nemlendirici maddeler, bağlayıcı maddeler, koruyucu maddeler, yüzey aktif maddeler, aromatik maddeler ve farklı amaçlarla eklenen özel etkili maddeler.

Temizleyici maddeler: Diş macunlarının yaklaşık % 15 ile % 50’sini oluşturur ve genelde kombinasyonlar halinde bulunurlar. Temizliğin ve parlaklığın sağlanması abrazyon kuvvetlerinin etkisiyle gerçekleşir, ancak bu aşındırıcı etki zarar vermeyecek bir düzeydedir. Yapılan araştırmalar diş macunları içindeki temizleyici maddelerin maddelerin fırçalama süresinin azalmasına yardımcı olduğu gibi bakteri plağının uzaklaştırılmasında da etkili olduğunu ortaya koymuştur. En sık kullanılan temizleyici maddeler şunlardır.

• Kalsiyum karbonat
• Magnezyum karbonat
• Kalsiyum fosfat Meta fosfat
• Silisyum bileşikleri
• Alüminyum bileşikleri

Nemlendirici maddeler: Bu maddeler diş macunlarının yaklaşık % 10 ile % 25’ini oluştururlar ve diş macununun tüp içinde yumuşak kalmasını ve kurumamasını sağlarlar. Bu amaçla kullanılan nemlendirici maddeler şunlardır.

• Gliserin
• Sorbit
• Propilen glikol Polietilen glikol

Bağlayıcı maddeler: Bu maddeler diş macununun viskozitesini arttırırlar ve diş macununu daha stabil bir halde tutmaya yararlar. Viskozite artışı ile sıvı kaybı önlendiğinden diş macununun kurumamasına yardıma olurlar.

Koruyucu maddeler: Diş macunu içinde zamanla çeşitli katkı maddelerinin mikrobiyal yollarla parçalanıp etkisini kaybetmesini ve kontaminasyonu engellerler. Bu amaçla kullanılan maddeler şunlardır.
Metil etil propiester
Sodyum benzoat

Yüzey aktif maddeler: Deterjanlar gibi ıslatıcı, çözücü ve ortamdan uzaklaştırıcı etkileriyle temizleyici maddelerin etkilerini arttırırlar. Yapı-lan araştırmalar bu maddelerin temizlik etkisini önemli oranda yükselttiğini ortaya çıkarmıştır.

Bu amaca hizmet eden maddeler şunlardır.

• Sodyum sufforisin oleat
• Sodyum lauril sülfat

Aromatik maddeler: Diş macunlarını tüketici açısından rahatlıkla kullanılabilir hale getiren tat verici maddelerdir. Onlarca yıldır diş macunlarının ağız hijyeni girişimlerinde vazgeçilmez olmasında aromatik maddelerin ferahlatıcı etkisinin önemli rol oynadığı bir gerçektir. Bu amaca yönelik olarak en sık kullanılan maddeler şunlardır.

• Nane esansı, ökaliptol
• Sakkarin
• Siklamat karışımları

Özel etkili maddeler: Diş macunları içinde 1950 li yıllardan beri flor bileşikleri çürük önleyici etkileri nedenirle kullanılmaktadırlar. Diş ma-cunu içinde özel terapötik etkisinden yararlanılan ilk madde de flor olmuştur. Flor bakteri plağı içinde metabolik etkiyle ortaya çıkan asit üretimini azaltmaktadır.

Antiplak ve antikalkulus etki

Son yıllarda antiplak ve antikalkulus etkili maddeler ile kole hassasiyetini azaltan maddeler de diş macunları içinde sıklıkla kullanılmaktadırlar.

Günümüzde bakteri plağı oluşumunu engellemeyi veya azaltmayı hedefleyen bazı antimikrobiyel ajanlar diş macunları içinde yer almaktadır. Bu maddeler şöyle sıralanabilir: Triklozan ile Kopolimer polivinil metil eter/maleik asit kombinasyonu (PVM/MA). Bu karışım da kopolimer triklozan’m diş yüzeyi ve mukozal yüzeylere tutunmasını arttırmak için eklenmektedir.
• Triklozan ile çinko sitrat kombinasyonu
• Sanguinarin (bitkisel ekstre) ile çinko klorid kombinasyonu
• Kalay fluorid

Bu saydığımız anti plak etkili katkı maddeleri içeren diş macunlarıyla yapılan araştırmaların bir bölümü bunların sadece fluorid içeren diş macunlarına oranla daha yararlı olduklarını göstermiştir. Farklı plak indeksleri kullanılarak yapılan ve üç ile yedi aylık sonuçları veren araştırmalar oldukça fazla sayıdadır. Ancak bu yararlılık oldukça sınırlı ve istatistiksel olarak yeterli düzeyde doyurucu değildir.

Buna bağlı olarak şu anda piyasada bakteri plağı oluşumunu kesinlikle engelleyici etkisi klinik anlamlı olarak kabul edilen bir diş macunu varlığı kabul görmemektedir.